Novi Kneževac –NAJZNAČAJNIJI KULTURNI STVARAOCI I

Znamenite ličnosti Novog Kneževca- Milan Savić, Milovan Ajvaz, Ibi Romhanji, akademik Sava Halugin, akademik Vasilije Krestić, Goran Novakov  su kulturna riznica Novog Kneževca

Kulturnu riznicu Novog Kneževca čine i znamenite ličnosti koje su svojim radom obeležile epohu u kojoj su živele, sredinu u kojoj su radile, kao i sredinu iz koje su potekle.

Novi Knežavac će se pamtiti između ostalih i po književniku  Milanu Saviću, glumcu Milanu Ajvazu, glumici Ibi Romhanji i akademicima istoričaru Vasiliju Đ. Krestiću i vajaru Savi Haluginju, a ovoj plejadi se može dodati i Goran Novakov novokneževački književnik, pedesetogodišnjak, pisac za decu, satiričar, slikar, karikaturista i vajar- multimedijalni umetnik. Za vreme aktivnog pandemijskog talasa virusa COVID-19, svojih „5 minuta slave“ stekao upravo „ismevajući ovaj virus“ na njemu svojstven način, praveći različite bećarce, propraćene njegovim karikatura u takozvanim “kuvaricama “ po kojima je prepoznatljiv čak i u Kanadi koje i dan danas stvara, a već je objavio i knjigo o tome pored drugih knjiga za decu i odrasle.

Milan Savić je rođen sredinom 19. veka u Turskoj Kanjiži (današnji Novi Kneževac). Bio je srpski književnik, pripovedač, pesnik dramatičar, pozorišni kritičar, prevodilac, književni istoričar, putopisac, prevodilac, profesor gimnazije i sekretar Matice srpske 30.godina i 20. godina je bio urednik “Letopisa matice srpske”, te je i zbog svoje pozicije dobio nadimak „Mica od matice“. Na veliku žalost u Novom Kneževcu se o njemu malo zna  i govori, o čemu svedoči i nepostojanje ni jedne institucije koja nosi njegovo ime, niti u bilo kojoj od njih se nalazi njegova fotografija. Tek ove godine je osnovano Udruženje “Milan Savić i Anica Savić Rebac” koje ima nameru da se bavi kulturom sećanja i da otrgne od zaborava znamenite ličnosti iz ovog kraja podižući im biste ili postavljajući im sponen –ploče, kao i držeći predavanja o njima.

Milan Savić, slika iz knjige „Prilike iz mog života“

Milan Savić nije bio miljenik čuvenog Jovana Skerlića tako da su  njegova književna dela zanemarena i zapostavljena. Pokretanjem edicije IK “Portalibris” -Otrgnuto od zaborava objavljena su njegova dela pripovetke ”Razni putevi,  igrokaz “Provodadžije” i drugo, a zahvaljujući dr  Milivoju Neninu i Zorici Hadžić u izdanju Akademske knjige izašla je autobiografija Milana Savića “Prilike iz mog života”. Za njega kažu da je bio jedan od najvećih radnika Matice srpske čiji je živit bio ispunjen istrajnim radom, skroman, uzdržljiv koji je  odskakao svojom književnom savesnošću, znanjem i osetljivošću. Jedino njegov savremenik Miloš Crnjanski se pohvalno izrazio o njegovom  celokupnom radu koji je nepravedno zapostavljen 80 godina.

Milan Ajvaz, po mnogima jedan je od najvećih glumaca 20. veka sa ovih prostora rođen je u Srpskom Krsturu, danas u opštini Novi Kneževac. Njegovo ime sa ponosom nosi KUD „Milan Ajvaz“ iz Srpskog Krstura.

Milan Ajvaz u kućnom ambijentu u Srpskom Krsturu

Milan Ajvaz je rođen 1897. Regrutovan je u austrougarsku vojsku 1916. godine i službovao je u Boki Kotorskoj dok nije dezertirao. Nakon rata 1919. godine nastanjuje se u Beogradu ide u  glumačku školu koju je završio 1924. Dok se školovao bio je angažovan je kao statista u Narodnom pozorištu, a po završetku školovanja od februara   te  godine angažovan je kao redovni član Narodnog pozorišta u Beogradu. U Narodnom pozorištu ostaje četiri godine  i 1928. putuje po Evropi gde usavršava svoju  glumu.

Zaposlio se 1930. u Osječkom pozorištu i ostao do njegovog zatvaranja 1934. godine.  U njemu je uspeo da ostvari više od 20 uloga. Prelazi u Hrvatsko narodno kazalište u Zagrebu gde igra dve godine, a po otvaranju Narodnog pozorišta Dunavske banovine u Novom Sadu prelazi u Novi Sad i u ovom pozorištu igra sve do 1947. U Novosadskom pozorištu je ostvario mnoštvo uloga. Po osnivanju Jugoslovenskog dramskog pozorišta u Beogradu 1947.  Milan Ajvaz prihvata poziv Bojana Stupice i prelazi u ovo pozorište u kome igra sve do 1975. ostvarivši blizu 60 velikih uloga. Pored pozorišnih uloga odigrao je mnoge značajne filmske uloge prepoznatljiv po vojvođanskim motivima , kao i u TV serijama. Bio je ljubimac Soje Jovanović. Penzionerske dane je proveo u rodnom Krsturu i mnogi stariji meštani ovog sela se sećaju anegdota koje je Ajvaz priređivao. A srednji naraštaj se seća velikog skupa glumaca koji su došli u krstursko pozorište i odigrali kraće dramske prikaze i recitovali u čast vremešnom Ajvazu. Milan Ajvaz je preminuo 28. marta 1980. godine u Beogradu, gde je sahranjen u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju. A kuća u Srpskom Krsturu mu je pretvorena u ruinu, sada porušena jer potomci ili nisu hteli, ili kakao kaže Brana Crnčević u “Cveti u plavom žaketu” ili nisu smeli te je kuća nestala. Ostaje spomen obeležje u okviru Muzeja u Podlokanju – bista u kamenu Milana Ajvaza koju je uradio Ilija Filipović.

nastaviće se …

DKP

fotografije  Potiski News i arhiva KUD “Milan Ajvaz”

 Projekat “Kulturna riznica Novog Kneževca” je sufinansiran iz budžeta Pokrajinskog sekretarijata za kulturu, informisanje i odnose sa verskim zajednicama. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.