Novi Kneževac – Veče o Matici srpskoj i najvećoj srpskoj dobrotvorki Mariji Trandafil
Kulturno istorijsko društvo Srba severnog Banata “Đorđe Servijski” je nedavno u okviru ciklusa predavanja “Dani Matice srpske u Novom Kneževcu” organizovalo drugo po redu predavanje “Istorijat i delovanje Matice srpske – Velika srpska dobrotvorka Marija Trandafil” koje su u Narodnoj biblioteci “Branislav Nušić” 18. oktobra obržali dr istorije Aleksandra Novakov i mr Dragan Tubić stručni saradnik, oboje iz Matice srpske.
Dr Tubić je govorio o istorijatu Matice srpske od trenutka kad ju je njih petorica 1826. godine osnovalo u Pešti da bi sačuvali izlaženje Letopisa matice srpske koji je počeo da izlazi tačno pre dva veka i najstariji je književni časopis uopšte. Nacionalna homogenizacija, prosvećivanja i izdavanje srpskih knjiga bili su osnovni razlozi osnivanja ovog udruženja, koje je imalo ogroman značaj za jačanje kulture u Vojvodini. Matica srpska se 1864. godine preselila u Novi Sad i njen predsednik je tada bio Platon Atansković. U sadašnju zgradu Matica srpska se uselila 1927. koja je zadužbina najveće srpske dobrotvorke Marije Trandafil. Da bi posle II svetskog rata se nacionalizovana i država vodi računa o njoj.
mr Dragan Tubić govori o istoriji Matice srpske
Danas MS ima preko 3.000 saradnika, sedam naučnih odeljenja (za srpski jezik, za društvene nauke, za prirodne nauke, za likovne umetnosti, za scenske umetnosti i muziku, leksikografsko i rukopisno odeljenje). MS je radi na kapitalnim projektima: Srpski biografski rečnik, Srpska enciklopedija, Leksikon pisaca Jugoslavije, Rečnik srpskih govora Vojvodine… Iz nje su se razvile još tri ustanove: Biblioteka Matice sroske, Galerija Matice srpske (osnovana 1847) i Izdavački centar Matice srpske.
Žene su tek od 1880. mogle da objavljuju u Letopisu MS
Dr Tubić je pomenuo da su dva Novokneževčanina značajna za rad MS, Milan Savić (1845 -1930) koji je bio i sekretar MS i urednik Letopisa Matice srpske 20 godina, ako i Svetozara Stankovića (1882 -1947) iz Obilićeva, koji je bio četiri puta narodni poslanik, ministar poljoprivrede i tri godine potpredsednik MS.
dr Aleksandra Novakov je govorila o dobročinstvima Marije Trandafil
Dr Aleksandra Novakov je govorila o najvećoj srpskoj dobrotvorki Mariji Trandafil (1816-1883) koja je bila veleposednica i svo svoje bogatstvo zaveštala za školovanje siromašne dece, crkvi u Novom Sadu i bolnicama u Osjeku, Somboru i Novom Sadu. Postojao je fond za školovanje siromašne darovite dece, osnovala je Zavod za izdržavanje siromašne i sirote dece u Novom Sadu “ Zavedenije Marije Trandafil za srpsku pravoslavnu siročad” koja je počelo da radi tek 1916. Da bi se preselio na Salajku, a u tu zgradu se uselila Matica srpska. Marija Trandafil je posedovala po neoliko kuća u Zmaj Jovinoj i Dunavskoj ulici u Novom Sadu. Sve je to nacionalizovano. Ni na jednoj od kuća ne stoji natpis da su nekada pripadali Mariji Trandafil i čemu su sližile. Samo od 2001. trg u Novom Sadu nosi njeno ime, od 2008. škola u Veterniku nosi njeno ime i na Zavodu za veterinu stoji ploča da je to zadužbina Trandafilove u kojoj je bio smešten zavod za nezbrinutu decu do posle II svetskog rata. Do dan danas ništa nije vraćeno od zadužbina Marije Trandafil.
DKP